Карціна першая 1
Дабрыян. Людзі добрыя!
Паўза. Усе слухаюць.
Я вас люблю.
Голас з залы. Мы вас — таксама.
Дабрыян. Я прынёс вам добрую вестку. Нарадзіўся цуд. Вось тут, у гэтай лабараторыі — месцы маіх пакут і радасцей, салодкіх мар і горкіх расчараванняў. А пра што я марыў? Пра тое, як прадоўжыць ваша жыццё. I вось вы можаце сябе павіншаваць. Нашы шматгадовыя доследы паспяхова закончаны, і вынікі іх прызнаны за вялікае адкрыццё.
Голас з галёркі. I доўга мы будзем жыць?
Дабрыян. Вечна. Так, так, я не жартую. Нам удалося адкрыць закон неўміручасці.
Неўміручасць! Хто аб ёй не марыў! З таго часу, як чалавек стаў чалавекам, ён не можа прымірыцца са смерцю. Таму ён выдумаў сабе неўміручасць душы, якую прапаведуюць амаль усе рэлігіі. Нават калі бачыць труп падобнага да сябе, і тады ён не верыць, што ўсё скончана. Не можа быць, каб знік бясследна такі цуд, як чалавечае жыццё. Ён верыць, што вызваленая з цела чалавечая душа будзе жыць вечна. Чалавек заўсёды імкнецца пашырыць сваё жыццё за межы фізічнага існавання. Нават той, хто добра ведае законы прыроды. I ён у большай ці меншай меры дабіваецца неўміручасці. Тым, што дае жыццё наступнаму пакаленню. Тым, што робіць добрыя справы, за якія яго будуць успамінаць людзі, калі яго самога ўжо не будзе. Але чалавеку гэтага мала. Ён хоча жыць фізічна, сам сваёй асобай. (Да Наташы, якая ўвайшла.) Ну, як наш неўміручы пасля працэдуры?
Наташа. Усё ў парадку, Барыс Пятровіч.
Дабрыян (да гледачоў). Гэта мая памочніца, Наташа. Малодшы навуковы супрацоўнік. (Да Наташы.) Сядайце. Вы яшчэ будзеце патрэбны. (Да гледачоў.) Дык вось, ён хоча жыць і ніколі не паміраць. А хто ж яму не дае? А не дае яму, адкажаце вы, закон прыроды, паводле якога ўсё жывое павінна памерці. Усё — ад хларэлы да секвоі, ад чарвяка да акадэміка. Аднаму арганізму суджана жыць хвіліны, другому — стагоддзі, але ад смерці ратунку няма.
А ці ж сапраўды смерць з‘яўляецца непазбежным канцом нашага існавання? Ад чаго паміраюць людзі? Ад халеры, ад сухот, ад воспы, ад тыфусу. З гэтымі хваробамі медыцына справілася, і яны не перашкода для неўміручасці. Яшчэ — ад інфаркту, ад інсульту, ад рака. А хто памірае ад гэтых хвароб? Як правіла, гэтыя хваробы апаноўваюць арганізм падношаны, аслаблены, як апенькі — трухлявы пень. Глебу ім падрыхтоўвае старэнне арганізма.
Абадоўскі (з залы). А што такое старэнне?
Дабрыян. Вось у гэтым і ўся задача, Уладзімір Фёдаравіч: разгадаць механізм старэння і авалодаць ім. Жыццё, як вы ведаеце, гэта бялковы абмен, які адбываецца ў арганізме пастаянна і няспынна. Але хітрая прырода, забіраючы ў нас жыццёвую матэрыю, кожны раз дае нам узамен тое самае, але крышачку горшае. У выніку ў клетках арганізма адбываюцца змены, якія перашкаджаюць яго абнаўленню. Вось мы і паставілі сабе задачу дабіцца справядлівага абмену: каб наш арганізм, нічога не трацячы, абнаўляўся на тым жа ўзроўні. Тады не будзе старасці і не будзе так званай натуральнай смерці.
Голас з галёркі. А ненатуральная будзе?
Дабрыян. Калі вас раздушыць аўтобус або спапяліць атамная бомба, дык наўрад ці зможаце вы разлічваць на неўміручасць.
Кудрыцкая (з залы). Але ад натуральнай смерці вы нас уратуеце?
Дабрыян. Клаўдзія Пятроўна? Прывітанне! Вас — абавязкова. Праведзеныя доследы даюць нам права адказаць на гэта станоўча.
Варакса (з залы). Гэта падобна на містыфікацыю. Ці няма ў вас якіх-небудзь доказаў?
Дабрыян. Я тут гавару толькі пра вынікі нашых доследаў. Раскрыць іх сакрэт я не магу па вядомай вам прычыне. Скажу коратка, што мы дабіліся гэтых вынікаў уздзеяннем на бялковыя ферменты, якія кіруюць усімі працэсамі абмену. А доказы сякія-такія ёсць. Наташа, пакажыце, калі ласка, доказ!
Наташа. А вось ён. (Ставіць на стол клетку з жывёлінай.)
Дабрыян. Гэта пацук, таварышы. Па гадах ён — біблейскі Мафусаіл. Пражыў чатыры пацучыныя вякі, і яму даўно пара паміраць. А ён, бачыце, як агурочак. Шэрсць бліскучая, сам вясёлы, усе органы і залозы функцыяніруюць нармальна. Дае паўнацэннае здаровае патомства. Першае народжанае ім пакаленне таксама пражыло ўжо тры вякі. I ўвесь сакрэт у справядлівым абмене, які нам удалося наладзіць.
Кудрыцкая. Можа, вы нам і чалавека неўміручага пакажаце?
Дабрыян. З чалавекам справа больш складаная, Клаўдзія Пятроўна. У пацука кароткае жыццё і хуткая змена пакаленняў. На ім лягчэй прасачыць. Але што да абмену, дык ці то ў пацука, ці ў чалавека — прынцыповай розніцы няма. Між іншым, мы і з людзьмі праводзім клінічныя доследы. Пра пакаленні тут яшчэ гаварыць рана, але за дзесяць гадоў нашы падапечныя ні капелькі не пастарэлі. I самае галоўнае — ніякіх пабочных непрыемнасцей.
Адамейка (з залы). Значыць, мы можам лічыць сябе неўміручымі?
Дабрыян. Лічыце на здароўе. А мы пастараемся, каб гэта сталася.
Бабровіч (з залы). Ці не замнога нас усіх будзе — неўміручых?
Дабрыян (да гледачоў). Павел Антонавіч — эканаміст. У яго свой клопат з неўміручасцю.
Абадоўскі (з залы). Мяне як генетыка цікавіць другое.
Дабрыян. Вось і дыскусія пачынаецца. Прашу маіх апанентаў сюды, у лабараторыю. Тут нам зручней будзе. Павел Антонавіч! Клаўдзія Пятроўна! Кузьма Захаравіч! Генадзій, вы ж свой чалавек.
Бабровіч, Абадоўскі, Кудрыцкая, Варакса, Адамейка і Генка падымаюцца на сцэну. Садзяцца.
Дабрыян. Уладзімір Фёдаравіч, вы хацелі нешта сказаць.
Абадоўскі. Гаворачы пра неўміручасць, вы, Барыс Пятровіч, маеце на ўвазе індывідуум і нічога не гаворыце пра від. Калі індывідуум будзе жыць вечна, то як будзе абстаяць справа з эвалюцыяй віду? Як будзе абнаўляцца род чалавечы?
Дабрыян. На гэта пытанне вам і адказваць, Уладзімір Фёдаравіч.
Абадоўскі. З аднаго боку, будуць нараджацца новыя пакаленні, а з другога — не будуць паміраць старыя. У адным грамадстве побач з людзьмі новай генерацыі будуць жыць старыя малпы.
Адамейка. Гэта значыць — мы.
Абадоўскі. Будуць жыць старыя малпы са сваімі старымі поглядамі, звычкамі, забабонамі, ды яшчэ будуць пладзіць падобных да сябе.
Кудрыцкая. Ну, калі яшчэ тое будзе.
Адамейка. Ці будзе, ці не, а мы ўжо будзем галаву ламаць.
Абадоўскі. Галаву ламаць прыходзіцца. Неўміручасць такая праблема, што мы павінны думаць у маштабе вечнасці і за ўсё чалавецтва.
Генка. Давайце ўсё-такі жыць перш за ўсё. А думаць пра від… Для гэтага ў нас будзе цэлая вечнасць…
Абадоўскі. Індывідуум вырашае спрэчкі ў сваю карысць: я хачу жыць вечна, а чалавецтва няхай выраджаецца.
Кудрыцкая. Яшчэ ці будзем мы здольны, як вы кажаце, пладзіць падобных да сябе.
Бабровіч. А чаму не? Пацук жа гэтых здольнасцей не страціў.
Кудрыцкая. Раджаць цэлую вечнасць — гэта, я вам скажу, таксама не вялікая асалода.
Бабровіч. Гэта ваша добрая воля: не хочаце — не раджайце.
Кудрыцкая. Калі ў цябе ўсё ў норме, як у гэтага пацука, дык дзе ты дзенешся.
Бабровіч. Ясна. Будзем раўняцца на пацука.
Адамейка. Калі Бог стварыў Адама і Еву, Ён даў ім наказ: «Пладзіцеся, размнажайцеся, засяляйце зямлю і пануйце над ёй». Будзем жыць па закону Божаму.
Бабровіч. Паважаныя энтузіясты па часці размнажэння! Я — эканаміст. Магу захапляцца і рамантыкай, але свае рамантычныя захапленні заўсёды правяраю статыстычнымі данымі. Вось і вам хачу падкінуць некалькі лічбаў. Клаўдзія Пятроўна, як часта жанчына можа раджаць? Асабліва не перагружаючы сябе.
Кудрыцкая. Я думаю, што раз у тры-чатыры гады можа раджаць.
Бабровіч. Пры ўмове, што людзі не будуць паміраць і ўсе дарослыя жанчыны будуць раджаць раз у чатыры гады, насельніцтва за дваццаць гадоў павялічыцца ў тры разы.
Генка. Гэта яшчэ не страшна.
Бабровіч. Такім чынам, за сто гадоў насельніцтва нашай рэспублікі павялічыцца ў дзвесце сорак тры разы і будзе складаць два мільярды сто восемдзесят мільёнаў чалавек.
Генка. Мільярды?
Бабровіч. Так, мільярды.
Варакса. Тут нешта не так.
Бабровіч. Усё так, Аляксандр Паўлавіч. Можаце праверыць. Вазьміце дзевяць мільёнаў нашага насельніцтва і памножце на тры ў пятай ступені. Атрымаецца тое, што трэба.
Кудрыцкая. А чаму ў пятай?
Бабровіч. Таму, што ў стагоддзі пяць дваццацігоддзяў.
Варакса (падлічвае). Сапраўды — два мільярды сто восемдзесят сем мільёнаў.
Адамейка. I нікуды не дзенешся.
Генка. Яшчэ, бадай што, можна дыхаць?
Бабровіч. А чым я вас карміць буду?
Генка. Сінтэтычнай мікракаўбасой.
Бабровіч. Два мільярды касцюмаў дзе я вам вазьму?
Генка. Клімат зменім, без штаноў абыдземся.
Бабровіч. Тут і трусоў не хопіць.
Адамейка. Здрэйфіў, таварыш начальнік.
Кудрыцкая. Эканоміка, відаць, не дарасла яшчэ да неўміручасці.
Бабровіч. Дык што, будзем далей размнажацца?
Генка. Па сіле магчымасці.
Варакса. Якая ўжо тут магчымасць — дзесяць тысяч душ на квадратны кіламетр.
Кудрыцкая. Дык што ж рабіць?
Генка. Таварышы, ёсць выхад!
Усе недаверліва глядзяць на яго.
Вернемся да канібалізму.
Абадоўскі. Гумар вісельніка.
Генка. Так мы зразу забіваем двух зайцоў: вырашаем праблему харчавання і рэгулюем рост насельніцтва.
Наташа. Якая ж гэта неўміручасць, калі цябе зжаруць?
Генка. Чаму мяне? Таго, хто смачнейшы.
Кудрыцкая. Вы — цынік, малады чалавек. Нават жартаваць так і то непрыстойна.
Генка. А што мне рабіць, калі такая сітуацыя?
Бабровіч. Можна ж іначай рэгуляваць рост насельніцтва.
Генка. Напрыклад?
Бабровіч. Ёсць розныя спосабы.
Адамейка. Стэрылізацыя?
Бабровіч. А хоць бы і так.
Генка. Ратуйся хто можа!
Адамейка. Дык, можа, з вас і пачнём, Павел Антонавіч?
