Epistula IV: de Mortis Metu
IV.
SENECA LUCILIO SUO SALUTEM [de mortis metu]
[1] Persevera ut coepisti et quantum potes propera, quo diutius frui emendato animo et composito possis.
Frueris quidem etiam dum emendas, etiam dum componis: alia tamen illa voluptas est quae percipitur ex contemplatione mentis ab omni labe purae et splendidae. quo = ut
emendato = correcto = aucto
quae percipitur = qua frueris
ab omni labe purae = immaculatae
[2] Tenes utique memoria quantum senseris gaudium cum praetexta posita sumpsisti virilem togam et in forum deductus es: maius expecta cum puerilem animum deposueris et te in viros philosophia transscripserit.
Adhuc enim non pueritia sed, quod est gravius, puerilitas remanet; et hoc quidem peior est, quod auctoritatem habemus senum, vitia puerorum, nec puerorum tantum sed infantum: illi levia, hi falsa formidant, nos utraque. utique = omnino <> neutiquam praetexta posita = togā praetextā depositā
te in viros philosophia transscripserit = te in numero virorum philosophia posuerit
*Ut pueritia puerilitati, eodem modo senectus sapientiae; illae sunt aetates, hae qualitates.
habemus = censemus
formidant = timent = metuunt = verentur
[3] Profice modo: intelleges quaedam ideo minus timenda quia multum metus afferunt.
Nullum malum magnum quod extremum est. Mors ad te venit: timenda erat si tecum esse posset: necesse est aut non perveniat aut transeat. profice = proficiscere
ideo = idcirco = igitur
extremum = ultimum vitae
esse = remanere
[4] 'Difficile est' inquis 'animum perducere ad contemptionem animae.
Non vides quam ex frivolis causis contemnatur? Alius ante amicae fores laqueo pependit, alius se praecipitavit e tecto ne dominum stomachantem diutius audiret, alius ne reduceretur e fuga ferrum adegit in viscera: non putas virtutem hoc effecturam quod efficit nimia formido? Nulli potest secura vita contingere qui de producenda nimis cogitat, qui inter magna bona multos consules numerat. animae = vitae
fores = ianua = ostium
stomachantem = furentem
ferrum = ensis, gladius [figura rhetorica = denominatio = metonymia]
non putas…formido = certe quanto efficit formido, tanto magisque virtus [= genus disputandi quod dicitur “a fortiori”]
contingere = tangere
de producenda: sc.
vita = de in longius vita ducenda consules = consulatus multos
[5] Hoc cotidie meditare, ut possis aequo animo vitam relinquere, quam multi sic complectuntur et tenent quomodo qui aqua torrente rapiuntur spinas et aspera.
Plerique inter mortis metum et vitae tormenta miseri fluctuantur et vivere nolunt, mori nesciunt. meditare ut = meditare quomodo
aequo animo = quiete
complectuntur: sc.
vitam quomodo = velut
rapiuntur = rapiunt
aspera: sc.
saxa [6] Fac itaque tibi iucundam vitam omnem pro illa sollicitudinem deponendo.
Nullum bonum adiuvat habentem nisi ad cuius amissionem praeparatus est animus; nullius autem rei facilior amissio est quam quae desiderari amissa non potest. Ergo adversus haec quae incidere possunt etiam potentissimis adhortare te et indura. [7] De Pompei capite pupillus et spado tulere sententiam, de Crasso crudelis et insolens Parthus; Gaius Caesar iussit Lepidum Dextro tribuno praebere cervicem, ipse Chaereae praestitit; neminem eo fortuna provexit ut non tantum illi minaretur quantum permiserat.
Noli huic tranquillitati confidere: momento mare evertitur; eodem die ubi luserunt navigia sorbentur. capite = fato = exitu
pupillus = puer parvulus
spado = eunuchus
ipse…praestitit = Caligula ipse Chaereae se praebet
provexit = auxit
minaretur = periculum intenderet
[8] Cogita posse et latronem et hostem admovere iugulo tuo gladium; ut potestas maior absit, nemo non servus habet in te vitae necisque arbitrium.
Ita dico: quisquis vitam suam contempsit tuae dominus est. Recognosce exempla eorum qui domesticis insidiis perierunt, aut aperta vi aut dolo: intelleges non pauciores servorum ira cecidisse quam regum. Quid ad te itaque quam potens sit quem times, cum id propter quod times nemo non possit? ut = quamquam
Quid ad te?
= Num tuā refert? [9] At si forte in manus hostium incideris, victor te duci iubebit - eo nempe quo duceris.
Quid te ipse decipis et hoc nunc primum quod olim patiebaris intellegis? Ita dico: ex quo natus es, duceris. Haec et eiusmodi versanda in animo sunt si volumus ultimam illam horam placidi exspectare cuius metus omnes alias inquietas facit. nempe = scilicet = videlicet = quippe = nimirum = certe
eo nempe quo duceris = ad eundem locum quo iam ducebaris
olim hic = tam diu
alias: sc.
horas [10] Sed ut finem epistulae imponam, accipe quod mihi hodierno die placuit - et hoc quoque ex alienis hortulis sumptum est: 'magnae divitiae sunt lege naturae composita paupertas'.
Lex autem illa naturae scis quos nobis terminos statuat? Non esurire, non sitire, non algere. Ut famem sitimque depellas non est necesse superbis assidere liminibus nec supercilium grave et contumeliosam etiam humanitatem pati, non est necesse maria temptare nec sequi castra: parabile est quod natura desiderat et appositum. magnae…paupertas = paupertas secundum legem naturae est abundantia
esurire = famem sentire
sitire = sitem sentire
algere = frigore affici
superbis…liminibus = visitare aedes potentium
supercilium = linea capillorum super oculos
contumeliosam… = hum.
ab eo qui de humanitate sua se iactat appositum = ante oculos et facile sumptu
[11] Ad supervacua sudatur; illa sunt quae togam conterunt, quae nos senescere sub tentorio cogunt, quae in aliena litora impingunt: ad manum est quod sat est.
Cui cum paupertate bene convenit dives est. Vale. sudatur = guttae aquae salsae ob laborem emittuntur
supervacua = superflua
sub tentorio = in castris
impingunt = incutiunt